BOD YN GYFARWYDDWR SY’N DOD I’R AMLWG AR ON BEAR RIDGE

BOD YN GYFARWYDDWR SY’N DOD I’R AMLWG AR ON BEAR RIDGE

Izzy Rabey, Cyfarwyddwr sy’n dod i’r Amlwg ar ‘On Bear Ridge’, a derbynnydd Bwrsari Cyfarwyddwyr sy’n Dod i’r Amlwg Ymddiriedolaeth Carne.

Rwy’n dal i fod ychydig yn hunanymwybodol am ddisgrifio fy hun fel ‘Cyfarwyddwr sy’n Dod i’r Amlwg ‘- mae’n gwneud i mi deimlo ychydig fel diplodocws bach, yn sgrechian wrth ddeor o wy. Efallai bod hynny’n dweud llawer am fy hunanganfyddiad fy hun, ond rwyf yn gwella o ran ei ddefnyddio fel term, rwy’n addo.

Ar ôl gweithio yn y byd theatr ymylol yng Nghymru dros y saith mlynedd diwethaf yn gwneud a hunan-gynhyrchu fy ngwaith fy hun gyda fy nghwmni theatr Run Amok ac fel Ymarferydd Drama Gymhwysol a cherddor, On Bear Ridge oedd y swydd gyfarwyddo gyntaf ar gynhyrchiad llawn gyda chwmni blaenllaw i mi ei chael yn fy ngyrfa. Neilltuais fy nhrydedd flwyddyn yn y brifysgol i gyfarwyddo gwaith Ed Thomas, gan lwyfannu House of America mewn tŷ oedd yn dadfeilio ar gampws y brifysgol, lle na allem gael ond saith aelod yn y gynulleidfa ar unrhyw un adeg. Nid y cysyniad mwyaf dilys yn fasnachol nac yn economaidd mae’n wir, ond cefais lawer o hwyl yn ei wneud a chael myfyrwyr eraill o Gymru i gyfrannu pice ar y maen ffres ar gyfer pob perfformiad (fel menter i gadw’r gynulleidfa yno: mis Rhagfyr oedd hi a doedd dim gwres!). Sbardunodd hyn fy nghariad at ysgrifennu Ed Thomas; roeddwn i wrth fy modd â’r ffaith ei fod mor anarchaidd o abswrd, a’i ddrama ‘Flowers of the Dead Red Sea’ oedd y daith gyntaf iawn i gael ei hariannu i fy nghwmni theatr yn 2014. Rhoddodd fy obsesiwn gyda Sarah Kane, Debbie Tucker Green a dramodwyr eraill o’r Royal Court gariad dwfn i mi at theatr testun yn gynnar iawn yn fy ngyrfa.

Felly pan welais i’r cyfle am swydd yn dod i fyny ar gyfer Cyfarwyddwr sy’n dod i’r Amlwg ar gyfer On Bear Ridge, cydweithrediad rhwng NTW a The Royal Court, wedi’i gyd-gyfarwyddo gan Vicky Featherstone (Cyfarwyddwr Artistig The Royal Court) ac Ed Thomas, roedd perffeithrwydd llwyr y peth yn golygu fy mod i wedi gwneud cais gyda hyd braich emosiynol hynod wrthrychol nad oedd erioed wedi digwydd i mi o’r blaen. Roedd yn crisialu’n berffaith yr holl resymau pan yr wyf yn gyfarwyddwr theatr yn y lle cyntaf – doeddwn i ddim hyd yn oed yn gallu dychmygu bod y peth yn bodoli go iawn.

… Ond dyma ni! Agorodd On Bear Ridge yn y Royal Court yr wythnos diwethaf, ac rwy’n ôl yng Nghaerdydd yn mynd i’r afael eto gyda gwahanol brosiectau cerddoriaeth a Theatr Gymhwysol yr wyf wedi gorfod eu rhoi o’r neilltu wrth gymryd rhan yn y broses o ddod â’r sioe hon yn fyw. Yr hyn a fu’n wych am y broses gyfan oedd pa mor werthfawr yr oeddwn yn teimlo oedd fy llais fel Cyfarwyddwr sy’n Dod i’r Amlwg/Cynorthwyol yn y gofod. Mae Vicky Featherstone yn gweithio mewn ffordd gynhwysol iawn gyda’i chwmni, gan greu cyfle parhaus i ni leisio ein meddyliau a’n syniadau creadigol. Law yn llaw â’i hymarfer roedd agwedd ymarferol Ed ynghylch ei destun ei hun; gwnaethom dorri, golygu, ychwanegu a chyfnewid rhannau o’r ddrama yn barhaus mewn ffordd rydd nad oeddwn erioed wedi ei phrofi o’r blaen fel rhan o broses ymarfer. Roedd rhai dyddiau’n ymarfer lle roeddwn i’n teimlo fy mod i’n rhan o ddarn wedi’i dyfeisio, a oedd yn hynod gyffrous a chwareus; yn creu proses a oedd bob amser yn ddeinamig ac yn llawn deialog. O ran fy nghyfraniad i, cefais fy synnu sut y daeth fy ngwaith theatr gymhwysol a cherddoriaeth yn flaenllaw yn ystod y broses (rwy’n aml yn cadw’r tri pheth ar wahân) – gan gyflwyno’r cwmni i gerddoriaeth Bragod (a ddaeth yn themâu cerddorol canolog y ddrama – wedi’u trefnu’n hyfryd gan John Hardy a Tic Ashfield) a recordiad o Oasis World Choir yn cael ei gynnwys mewn rhan yn y ddrama lle’r oedd Vicky ac Ed yn awyddus i gael sŵn ‘cymuned o leisiau’ yn canu. Mae Oasis World Choir (a sefydlwyd ac a gynhelir gan fy nghydweithwyr Laura Bradshaw a Tracy Pallant o Valley and Vale Community Arts) yn gôr wythnosol sy’n cyfarfod yng Nghanolfan Ffoaduriaid Oasis ar Heol Sblot yng Nghaerdydd. Mae’r côr yn cynnwys aelodau o’r gymuned leol a ffoaduriaid o wledydd sy’n amrywio o’r Congo, Iran, Honduras, Tanzania a rhagor. Mewn drama sy’n ymdrin â cholli plant, hunaniaeth ddiwylliannol, rhyfel ac iaith, i mi roedd yn gwneud synnwyr llwyr i gynnwys yr Oasis World Choir yn y prosiect (roeddent hefyd wedi gallu dod i weld y cynhyrchiad yn ystod ei gyfnod yn Theatr y Sherman ym mis Medi).

Roedd gweithio nid yn unig gyda grymoedd creadigol enfawr Featherstone a Thomas ond gyda chwmni o actorion oedd i gyd mor hael a chwareus gyda’i gilydd, yn ysbrydoliaeth i’w wylio yn yr ystafell ymarfer. Mae gwaith Thomas yn arbenigo mewn ystwythder abswrdiaeth barddonol, fel Spiderman yn swingio a llamu rhwng adeiladau; roedd yn wych gwylio ymwybyddiaeth ac ymatebolrwydd yr actorion i’w gilydd a’r testun wrth iddynt ei feithrin. Roeddem yn hynod ffodus i gael ensemble gwych o actorion a oedd yn gwneud pob diwrnod o ymarfer yn ddoniol, yn dorcalonnus ac yn syfrdanol. Roedd y diffyg ego llwyr yn yr ystafell ymarfer, ynghyd â’r llawenydd a rannwyd rhwng unigolion o ddylunio i reoli llwyfan i gyfarwyddwyr i actorion a oedd yn angerddol dros eu gwaith a’r prosiect, yn ei wneud yn broses hynod o werthfawr i fod yn rhan ohoni.

Rwy’n gobeithio’n fawr y gallwn barhau i adeiladu partneriaethau rhwng theatrau ledled y DU a’n Theatr Genedlaethol, diolch i haelioni anhygoel pobl fel Bwrsari Ymddiriedolaeth Carne i Gyfarwyddwyr sy’n Dod i’r Amlwg; er mwyn i gyfarwyddwyr ifanc fel fi, nad ydynt efallai wedi dilyn llwybr confensiynol o bosibl o ran dilyniant gyrfa, yn cael y cyfle i weithio gyda mudiadau creadigol a hanesyddol mawr eu parch fel The Royal Court. Roedd yn swydd wnaeth newid fy mywyd i mi, un a ddysgodd gymaint i mi am gyfarwyddo, golygu testun a chydweithredu, ond hefyd gwnaeth i mi deimlo bod fy llais yn bwysig yn ystafell ymarfer prosiect ar raddfa fawr. Ar adeg pan fo lleisiau Cymreig mewn perygl o gael eu hymyleiddio ymhellach o ganlyniad i doriadau mewn cyllidebau, gall partneriaethau fel hyn fod yn ffordd wych i wrthwynebu’r sefyllfa, gan ail-danio balchder dros y llais abswrdaidd barddonol sy’n bodoli ym mhob un ohonom ynom.